Golan Tepeleri (, <small>romanize:</small> Murtafaʻātu l-Jawlān; ), veya sade bir şekilde Golan, Levant'ta yaklaşık 1,800 kilometrekarelik (690 sq mi) bir bölgedir. 'Golan Tepeleri' olarak tanımlanan bu bölge, disiplinler arasında farklılık gösterir: jeolojik ve biyocoğrafik bir bölge olarak Golan Tepeleri, güneyde Yermuk Nehri, batıda Celile Denizi, ve Hula Vadisi ile sınırlanan bazaltik bir platoyu ifade eder. Sosyo-politik olarak Suriye'nin güneybatı, İsrail'in ise kuzeydoğu ucundaki bir bölgedir. Lübnan ve Ürdün ile komşudur. Bir bölümü Kuneytire Valiliği, bir bölümü Dera Valiliği'nin sınırları içinde kalır.
Bölgede çok eski zamanlardan beri yerleşimler bulunmakta olup Amoriler, Aramiler ve Yahudiler gibi Kuzeybatı Semitik halkları ilk hüküm sürmüş gruplar arasındadır. Golan'da Asur ve Babil, Ahameniş, Roma ve sonrasında Bizans egemenliğinin ardından 7. yüzyıl ortalarında İslami devletlerin hakimiyeti başlamıştır. Emeviler, Abbasiler, Büyük Selçuklular ve 16. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar Osmanlı İmparatorluğu kontrolündeki bölge I. Dünya Savaşı'ndan sonra Fransız mandası haline getirilmiştir. II. Dünya Savaşı sonrasında Suriye'ye katılan bölge 1967'de, Altı Gün Savaşı sırasında İsrail'in askeri işgali altına girmiştir. 1981'de İsrail, Golan'ın ele geçirdiği bölümlerini tek yanlı olarak ilhak etmiştir.
Yükseltili yapısından ötürü çevresindeki bölgelerden farklı iklim özellikleri gösteren Golan Tepeleri zengin su kaynakları ile tanınır. İsrail'in su ihtiyacının %15'i bu bölgede bulunan akarsulardan karşılanmaktadır. Bölgede yer alan en yüksek zirve 2,236 metre olup Hermon Dağı'nda yer almaktadır.
Batıdan Taberiye Gölü ve Marj Al-Hula ovası, doğudan Er-Rakkad Vadisi, Kuzeyden Saar Vadisi ve Harmun dağı, Güneyden ise Yarmuk nehri Golan Tepeleri'nin doğal sınırlarını oluşturmaktadır. Toplam yüzölçümü 1860 km<sup>2</sup> olarak tahmin edilen Golan Tepeleri’nin idarî merkezi olan Kuneytire kenti, Suriye’nin başkenti Şam'ın 67 km batısındadır.
Tanah'da Golan, Başan'da bulunan bir sığınak kent olarak belirtilmiş, Tesniye, Yeşu ve Tarihler Kitabı'nda şehre atıfta bulunulmuştur.12 19. yüzyıl yazarları "Golan" kelimesini "çevrelenmiş bölge" olarak yorumladılar.34
Bölgenin Grekçe adı Gaulanitis'tir (Grekçe: Γαυλανῖτις).5 Mişna'da ise bölge için verilen isim, Aramicede verilen isimlere benzer şekilde Gablān, Gawlāna, Guwlana ve Gublānā’dır.6 Bölgeye Arapçada Jawlān (Arapça: جولان)7 ve Djolan (Arapça: جولان) isimleri verilirken, Osmanlı kaynaklarında Cevlân (Osmanlıca: جولان), Kenan dilleri ve İbranicede ise "Golan" (İbranice: גולן) olarak anılmıştır.8 Bizans dönemine ait Arap haritacıları, bölgeye bir plato olmasına rağmen Cebel (dağ) adını vermişlerdir.9
Müslümanlar tarafından MS 7. yüzyılda fethedilen10 bölge, Yahudi Ansiklopedisi’nde Gaulonitis olarak adlandırılmaktadır.11 Bölgenin adı Golan Tepeleri şeklinde ise 19. yüzyıldan itibaren kullanılmaya başlandı.12
Tarihi boyunca birçok uygarlığa ev sahipliği yapan Golan Tepeleri, MÖ 3000'den MÖ 900 civarına kadar, Tunç ve Demir Çağı'nda Amoriler ve Aramiler gibi Kuzeybatı Sami dilleri konuşan halklar tarafından kontrol edildi.13 Daha sonra İbrani Kutsal Kitabı'na göre İsrailoğlu kontrolüne giren bölgede tarihi kayıtlara göre MÖ 900'den itibaren ilk başta birleşik monarşi altındaki İsrail Krallığı, daha sonra ise ardılı Kuzey İsrail Krallığı hüküm sürdü. Golan'ın adı Tanah’ın Tesniye ve Yeşu kitaplarında Ürdün Nehri'nin kuzeyindeki üç sığınak kentlerden biri olarak geçmektedir.14
Daha sonra sırasıyla Asur, Babil ve Ahameniş İmparatorluğu kontrolüne giren bölge151617 MÖ 4. yüzyılda Makedonya'nın lideri İskender tarafından ele geçirildi. MÖ 1. yüzyıda Roma İmparatorluğu egemenliğine,18 sonrasında ise ardılı Bizans egemenliğine girdi ve Sasani İmparatorluğu'nun bölgeyi 600 civarında almasına kadar elinde tuttu. Bizans ve Roma dönemlerinde Yemen kökenli Hristiyan Araplar olan Gassanilerin "Cevlân" olarak da adlandırdıkları Golan'da hakimiyet kurmalarına izin verilmiş, bu devlet Bizans ve Roma için bir uydu ve tampon devlet görevi görmüştür.
Bilad'üş-Şam'ın (Levant) Yermük Muharebesi sonucunda ele geçirilmesinden sonra (633-640), Golan bölgesi İslami devletlerinin kontrolüne girdi. Bölge sırasıyla Râşidîn, Emevî, Abbâsî, Şii Fâtımî ve Oğuz Selçuklu Hanedanı'nın egemenliği altında yer aldı.
16. yüzyılda Osmanlıların egemeliğine giren bölgede Dürzi toplulukları ilerleyen yüzyıllarda bölgeye yerleşti,20 ancak göçebe yaşayan Arap Bedevi kabilelerinin yerleşim birimlerine yaptıkları istilalar ve saldırılar nedeni ile geçmişte boşalmış şehir ve kasabalara yeniden yerleşim yapılmadı.21 1868 yılında bölge "neredeyse tamamen boş" olarak tanımlandı ve bu zamanda gezi rehberleri Golan'daki 127 tarihi şehirden sadece 11'inde hala yaşanıldığını kaydetti.22 Bölgeye 1864'te Kuzey Kafkasya’nın Çarlık Rusya tarafından ele geçirilmesi nedeniyle Osmanlı Devleti'ne sığınan Çerkezler'in yerleştirildiği bilinmektedir.23 Osmanlı döneminde bölgede ilk Siyonist Yahudi yerleşim birimleri kurulmaya başlandı.242526
Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı'nı kaybettikten sonra Golan Tepeleri, Sykes-Picot Anlaşması uyarınca önce Fransa Suriye Mandası daha sonra Birinci Suriye Cumhuriyeti ve Suriye Arap Cumhuriyeti topraklarının bir parçası haline geldi.2728
İsrail, 9 Haziran 1967'de Altı Gün Savaşı sırasında Kuneytire kenti dâhil Golan Tepelerini ele geçirdi. Ardından İsrail hükûmeti, Golan'ın kuzeydoğusundaki Dürzi köyleri hariç, Golan'ın köy ve kasabalarında kalan halkın tamamını Suriye topraklarına gönderdi.29 Ekim 1973'te 1973 Arap-İsrail Savaşı (Dördüncü Arap-İsrail Savaşı olarak da bilinir) sırasında Suriye tarafı, 1860 km<sup>2</sup> olarak tahmin edilen Golan'ın toplam alanından, İsrail'in bomba saldırıları sırasında yıkılan ve hala yıkık şehir olarak bilinen Kuneytire kenti dâhil 60km²'yi geri aldı. Aralık 1981'de İsrail parlamentosu Knesset, Golan Tepeleri'nin ele geçirilen kısmını İsrail'e tek taraflı olarak ilhak etti. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 1981'de aldığı 497 sayılı karar ile durumun hukuki geçerliliği olmadığını belirtti.3031
25 Mart 2019'da ABD Başkanı Donald Trump, ülkesinin İsrail'in Golan Tepeleri üzerindeki egemenliğini tanıdığını ilan eden bir deklarasyon imzaladı. Karar üzerine Birleşmiş Milletler açıklama yaparak daha önce belirlenmiş politikasında değişiklik olmadığını ifade etti. Rusya'dan yapılan açıklamada tanıma kararının bölgede yeni bir gerilim dalgası yaratabileceği endişesi dile getirildi. Türkiye Dışişleri Bakanlığı "kararı esefle karşıladığını ve şiddetle kınadığını" bildirdi.32
İsrail'in ele geçirmesinden önce Golan'da 164 köy, 146 mezraa ve Kuneytire ve Fik adında iki kent bulunmaktaydı. 1966 yılında Suriye hükümetince yapılan nüfus sayımına göre Golan'ın nüfusu, 153 bin kişi idi. Nüfusun çoğunluğu Sunni Araplardan oluşmakta, önemli azınlıklar arasında ise Dürzîler ve Nusayriler yer almaktaydı. Aynı zamanda daha küçük Çerkes ve Türkmen toplulukları da mevcuttu.33 İsrail, 1967 Arap-İsrail Savaşı sırasında ve sonrasında yaklaşık 131 bin Golanlıyı Suriye topraklarına gönderdi.34 1996’da Suriye hükümetince yapılan nüfus sayımına göre sürgündeki Golanlıların nüfusu 490 bine ulaştı.
1967 Arap-İsrail Savaşı sonrasında İsrail'in kontrolünde kalan bölgede Suriyelilerin sayısı yaklaşık 7 bin kişi iken, bu sayı 2000 yılında İsrail hükümetince düzenlenen nüfus sayımına göre 19 bin kişiye yükseldi. Yaklaşık olarak 17 bin Dürzi ve 2 bin Nusayri'den oluşan bu nüfusun sadece yüzde 13'ü İsrail vatandaşlığını kabul ederken nüfusun diğer bölümü ise İsrail vatandaşlığına geçme teklifini reddetti.35
Golan'da İsrail ordusuna ait yaklaşık 60 karargah bulunmaktadır Bölgede 45 Yahudi yerleşim yeri bulunurken burada yaşayan nüfus sayısı yaklaşık 20 bin civarındadır.36
1990'ların başında, İsrail hükümeti, İsrail Ulusal Petrol Şirketi'ne (INOC) Golan Tepeleri'nde hidrokarbon arama izni verdi. İki milyon varil petrolün geri kazanım potansiyelinin, o zaman 24 milyon dolara eşdeğer olduğu tahmin ediliyordu. İzak Rabin yönetimi sırasında (1992-1995), İsrail ile Suriye arasındaki barış müzakerelerinin yeniden başlatılması için çaba sarf edildikçe izinler askıya alındı. 1996 yılında Binyamin Netanyahu, Golan’da petrol arama ve sondaj yapma etkinliklerinin yeniden sürdürülmesi için INOC’a ön onay verdi.373839
INOC, 1997 yılında Kamu Şirketleri Direktörü (GCA) Tzipi Livni tarafından denetlenen bir özelleştirme sürecine girmeye başladı ve bu süre zarfında, INOC'nin sondaj izinlerinin devlete iade edilmesine karar verildi.4041 2012 yılında, Ulusal Altyapı Bakanı Uzi Landau, Golan'daki petrol ve doğalgaz sondaj çalışmalarını onayladı.42 Ertesi yıl, İsrail Enerji ve Su Kaynakları Bakanlığı Petrol Konseyi, Effi Eitam başkanlığındaki New Jersey merkezli Genie Energy Ltd. şirketinin yerel bir yan kuruluşuna gizlice Golan Tepeleri'nde Hidrokarbon Arama ve Çıkarma Lisansı verdi.4344
Uluslararası insan hakları kuruluşları ise İsrail'i sondajın işgal altındaki Golan Tepeleri bölgesinde yürütüldüğü için uluslararası hukuku ihlal etmekle suçlamaktadır.45
Orijinal kaynak: golan tepeleri. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
İlgili kısımlar: ↩
"Ancient faiths embodied in ancient names: or, An attempt to trace the religious belief ... of certain nations", by Thomas Inman, 1872 History, page 551 ↩
E. A. Myers, 1 (İngilizce), E. A. Myers, The Ituraeans and the Roman Near East. Cambridge University Press, 2010. ↩
HaReuveni, Immanuel (1999). Lexicon of the Land of Israel (in Hebrew). Miskal – Yedioth Ahronoth Books and Chemed Books. pp. 662–663 . ↩
Vitto, Fanny, Ancient Synagogue at Rehov, Israel Antiquities Authority, Jerusalem 1974 ↩
Michael Avi-Yonah (1979). The Holy Land – from the Persian to the Arab Conquests (536 B.C. to A.D. 640) A Historical Geography, Grand Rapids, Michigan, p. 170 ↩
Josephus, The Jewish War 1.20.3 –4 ↩
Shoup, John A. Culture and customs of Jordan, Volume 2006 , Greenwood Publishing Group, 2007. pg. 31. . ↩
Ellenblum, Ronnie. Frankish Rural Settlement in the Latin Kingdom of Jerusalem , Cambridge University Press, 2003. pg. 219-20. ↩
Porter, Josias Leslie. A handbook for travellers in Syria and Palestine , J. Murray, 1868. s. 439. [Harvard University, 4 January 2007] ↩
Dr. Edip Süleyman Bağ, Golan: Bölgesel Coğrafya Çalışması (Arapça), 1. bas., Arap Yazarlar Birliği Yayınları 1983. ↩
Martha Mundy, Basim Musallam. The transformation of nomadic society in the Arab East , Cambridge University Press, 2000. pg. 40. , ↩
M. R. Fishbach, Jewish property claims against Arab countries, Columbia University Press (2008), pp36-37. ↩
Aharonson, Ran. Rothschild and early Jewish colonization in Palestine , Rowman & Littlefield, 2000. pg. 98. ↩
Agreement between His Majesty's Government and the French Government respecting the Boundary Line between Syria and Palestine from the Mediterranean to El Hámmé, Treaty Series No. 13 (1923), Cmd. 1910. Also Louis, 1969, s. 90. ↩
Haziran 1967'de Golan Tepeleri'nde yaşayan 130 bin Suriye vatandaşına ne oldu? , Haaretz Gazetesi, 29 Temmuz 2010. ↩
BM, İsrail'in Golan Tepelerini işgaline karşı çıkan tasarıyı kabul etti , Anadolu Ajansı. ↩
U.N. RESOLUTION ON GOLAN , The New York Times. ↩
Golan Tepeleri: ABD, Trump'ın kararıyla İsrail'in egemenliğini tanıdı , BBC, 25 Mart 2019. ↩
Golan Tepeleri savaşların sonu mu? , Şarku'l Avsat, 26 Mart 2019. ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page